μύθοι και μυστικά μιας άγνωστης Αθήνας

Γοητευτικές ιστορίες για δέκα «διαμάντια» της πόλης από τα οποία κάποια δεν άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου

Του Δημητρη Ρηγοπουλου

Αυτή την πόλη την ξέρουμε. Και μας ξέρει. Απέξω και ανακατωτά. Ετσι νομίζουμε. Ομως, όλες οι πόλεις υφαίνουν τους δικούς τους μύθους, ακόμα και οι πιο απομυθοποιημένες. Στην περίπτωση της Αθήνας, οι μύθοι, τα καλά κρυμμένα μυστικά επιβιώνουν ακόμα πιο εύκολα ίσως γιατί οι βαθιές σχισμές που χαράκτηκαν στο σώμα της πόλης μεταπολεμικά εξόρισαν τις παλιές ιστορίες σ’ ένα αγεωγράφητο σύμπαν, στα όρια του φανταστικού. Ολα λοιπόν όσα θα σας αφηγηθούμε σήμερα είναι πέρα για πέρα αλήθεια. Και δεν μένουμε προσηλωμένοι στο χθες. Η Αθήνα διαθέτει και σύγχρονα μυστικά, ικανά να εκπλήξουν και τους πιο πεσιμιστές από μας.

1. Το άγαλμα που μετακόμισε. Πριν από λίγες ημέρες ένα από τα πιο εντυπωσιακά υπαίθρια γλυπτά της πόλης, επέστρεψε στη θέση του, στην πλατεία Βικτωρίας. Εξειδικευμένο συνεργείο του δήμου ξεκίνησε τον Φεβρουάριο εργασίες αποκατάστασης και καθαρισμού του αγάλματος, ύψους 3,40 μ., κατά τη διάρκεια των οποίων διαπιστώθηκαν σοβαρές παραμορφώσεις και φθορές στην έδραση, στήριξη και σύνδεση του γλυπτού με τη μαρμάρινη βάση του, που είχαν επιφέρει αποκολλήσεις σε τμήματά του, με κίνδυνο κατάρρευσης. Δύο μήνες μετά προχώρησε στη μεταφορά του, σε ειδικό εργαστήριο - χυτήριο για τις απαραίτητες εργασίες. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι ότι το συγκεκριμένο άγαλμα του Γερμανού γλύπτη Johannes Pfuhl (1846 - 1914), με τίτλο «Θησέας σώζων Ιπποδάμεια» και φιλοτεχνημένο το 1906, κοσμούσε μέχρι το 1938 την πλατεία Συντάγματος. Βρισκόταν σε κεντρική θέση, εκεί που σήμερα συναντάμε το σιντριβάνι της πλατείας. Απεικονίζει σε σύμπλεγμα τον Θησέα, που σύμφωνα με τον μύθο, σώζει την Ιπποδάμεια από τον Κένταυρο Ευρυτίωνα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει όμοιο αντιστοίχου μεγέθους έργο κατασκευασμένο από χαλκό με τη μέθοδο της γαλβανοπλαστικής.

2. Τσίλερ κατεδαφιστέος! Είναι δύο από τα πιο μεγαλοπρεπή μέγαρα της παλιάς Αθήνας. Η οικία Δεληγιώργη στη συμβολή των οδών Ακαδημίας και Κανάρη, και το Μέγαρο Σταθάτου στη Βασιλίσσης Σοφίας, και τα δύο έργα του Ερνέστου Τσίλερ, παραλίγο να κατεδαφιστούν κατά τη διάρκεια της χούντας. Τα σχέδια είχαν προχωρήσει τόσο πολύ με αποτέλεσμα να δημοσιευθούν στον αθηναϊκό Τύπο οι μακέτες των πολυώροφων οικοδομών που θα τα αντικαθιστούσαν. Σήμερα η οικία Δεληγιώργη ανακαινίζεται για να φιλοξενήσει την Πινακοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, ενώ το Μέγαρο Σταθάτου έχει παραχωρηθεί από το 1991 στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης του Ιδρύματος Ν. Π. Γουλανδρή.

3. Πικ νικ στη λίμνη της Πάρνηθας! Ναι, όπως το ακούτε. Πικ νικ στη λίμνη Μπελέτσι, στην Πάρνηθα. Ενα μεγάλο μέρος του βουνού παρέμεινε, ευτυχώς, αλώβητο από την καταστροφική πυρκαγιά του 2007. Προορισμός η Ιπποκράτειος Πολιτεία, κοντά στις Αφιδνές. Προτιμάμε τον εσωτερικό δρόμο (μέσω Βαρυμπόμπης και Κατσιμιδίου) από την εθνική οδό για να απολαύσουμε το απαράμιλλο τοπίο. Χορταίνετε πράσινο και φτάνοντας στον οικισμό ψάξτε την οδό Κίρκης που οδηγεί στη λίμνη. Δεν είναι η «Γαλάζια Λίμνη», αλλά για την αστεία απόσταση που κάνατε μην το πείτε ούτε του παπά. Οι πάπιες «φτιάχνουν» ατμόσφαιρα. Και μην ξεχνάτε: όσο ζέστη κι αν κάνει στην Αθήνα, εδώ δεν θα καταλάβετε τίποτα.

4. Δροσιές στην αυλή του Σλήμαν. Το Μέγαρο Σλήμαν που σήμερα φιλοξενεί το Νομισματικό Μουσείο διαθέτει μια καταπληκτική αυλή, αθέατη για τους περαστικούς της οδού Πανεπιστημίου. Το Aναψυκτήριο (τηλ. 210 36.12.519) λειτουργεί στον κήπο του Μεγάρου, μια μικρή πράσινη όαση στο κέντρο της Αθήνας. Ο κήπος περιλαμβάνει πολλά είδη φυτών της ελληνικής χλωρίδας και κοσμείται με αντίγραφα αρχαίων ελληνικών αγαλμάτων. Ανοικτό καθημερινά μέχρι τις 11 το βράδυ, πλην Κυριακής (έως τις 3 μ.μ.).

5. Οι άγνωστες πρασιές της Ιεράς Οδού. Προσέξτε το την επόμενη φορά που θα περάσετε από την Ιερά Οδό. Ο ιστορικός, αλλά αισθητικά άνισος δρόμος με τα μπουζουξίδικα, τα κέντρα διασκέδασης και τα συνεργεία διαθέτει πεζοδρόμια τόσο φαρδιά που θα τα ζήλευαν και οι πιο κεντρικοί λεωφόροι της πόλης. Χάρη σε ένα προπολεμικό διάταγμα, οι πρασιές είναι υποχρεωτικές στην Ιερά Οδό και περιέργως δεν παραβιάζεται.

6. Η παραμυθένια Βίλα Μαργαρίτα. Σήμερα ούτε που πάει το μυαλό σου. Στις αρχές της λεωφόρου Μεσογείων, γωνία με Βασιλίσσης Σοφίας, στεκόταν έως το 1968 η Βίλα της Μαργαρίτας, ένας κανονικός «πύργος της Σταχτοπούτας». Το παραμυθένιο αυτό παλατάκι δέσποζε σε μια περιοχή που αργότερα σηματοδοτήθηκε από ένα άλλο «εξωτικό» φρούτο, τον πρώτο αθηναϊκό ουρανοξύστη, και μάλιστα διπλό, τον Πύργο Αθηνών.

7. Καθυστερημένος νεοκλασικισμός. Το επιβλητικό κτίριο που στεγάζει σήμερα το υπουργείο Εξωτερικών, στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας δίνει την εντύπωση ενός κραταιού νεοκλασικού μεγάρου, από τα πολλά που χτίστηκαν στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Πρόκειται για έναν αρχιτεκτονικό «αναχρονισμό», αν είναι δόκιμος ο όρος. Οικοδομήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’30, μια εποχή που θριάμβευε ο μοντερνισμός. Ηταν προσωπική επιλογή του Ελευθέριου Βενιζέλου ο οποίος οραματιζόταν μια Βασιλίσσης Σοφίας γεμάτη μόνο νεοκλασικά μέγαρα.

8. Από χαγιάτι... μπαρ. Αν θέλετε να μυηθείτε στο Νο 1 καλοκαιρινό spot της «ψαγμένης» Αθήνας, εμπρός βήμα ταχύ για το «taf» στην οδό Νορμανού, στο Μοναστηράκι, λίγο πριν από την πλατεία Αβυσσηνίας. Εικαστικός χώρος με μια απίθανη, παλιά αθηναϊκή αυλή που γρήγορα εξελίχθηκε στην πιο cool μπάρα της πόλης. Ο κύριος κορμός του κτιρίου χρονολογείται από το 1870 με προσθήκες περί το 1900. Αποτελείται από το κυρίως κτίσμα που στεγάζει την γκαλερί εμβαδού 140 τ.μ. στον πρώτο όροφο και την είσοδο στο ισόγειο. Η εσωτερική αυλή εμβαδού 150 τ.μ., περίπου, περιβάλλεται από δύο ακόμα κτίσματα, ένα ισόγειο με τέσσερα στούντιο, και ένα διώροφο με άλλα οκτώ, εμβαδού 10 τ.μ. το καθένα. Το σύνολο των κτιρίων αποτελεί ένα τυπικό και σήμερα εξαιρετικά σπάνιο δείγμα εσωτερικής αθηναϊκής αυλής του 19ου αιώνα. Κλασικό χαγιάτι, κάθε δωμάτιο και οικογένεια.

9. Η Κοντέσσα του Εφετείου. Το κτίριο του παλιού Εφετείου ήρθε πρόσφατα στην επικαιρότητα για πολύ δυσάρεστους λόγους. Το κτίριο της οδού Σωκράτους πριν στεγάσει το Εφετείο ήταν ένα από τα καλά ξενοδοχεία της Αθήνας (το Ambassadeur), έργο του αρχιτέκτονα Σπύρου Στάικου. Για να χτιστεί το Ambassadeur στα τέλη της δεκαετίας του ’50, «θυσιάστηκε» ένα μικρό κόσμημα της αστικής Αθήνας, το Μέγαρο της Κοντέσσας Θεοτόκη, αδιανόητο για τα σημερινά δεδομένα της εποχής. Ξακουστός ήταν ο εκπληκτικός κήπος με τους φοίνικες και ακόμα πιο ξακουστός ο θρυλικός βίος της Κοντέσσας που δεν ήταν άλλη από τη Βρετανή αριστοκράτισσα λαίδη Ντίγκμπι, περιώνυμη τυχοδιόκτισσα, με σκανδαλώδη ζωή, η οποία τελικά πέθανε στη σκηνή βεδουίνων στη Συρία.

10. Ο πρώτος αθηναϊκός ουρανοξύστης. Δύσκολο να το πιστέψεις σήμερα, αλλά το 1917, όταν χτίστηκε το επταώροφο κτίριο που βρίσκεται ακόμα στη θέση του, στη συμβολή των οδών Φιλελλήνων και Οθωνος, προκάλεσε μέγα σκάνδαλο εξαιτίας του ύψους του. Είναι το Μέγαρο Γιαννάκου, το υψηλότερο κτίριο της εποχής του στην Αθήνα και η αιτία για την έκδοση Διατάγματος που ρύθμιζε τα του ύψους των οικοδομών. Επίσης, ένα από τα πρώτα κτίρια στα οποία έγινε χρήση του νεοεμφανιζόμενου τότε οπλισμένου σκυροδέματος.